ROBERT TALARCZYK
Reżyser, aktor, dramaturg. Ślązak. Absolwent Wydziału Aktorskiego we Wrocławiu. Jako aktor debiutował na deskach Teatru Rozrywki w musicalu "Cabaret" J. Kandera i F. Ebba.
W latach 2005–2013 dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, od września 2013 dyrektor Teatru Śląskiego w Katowicach. Jako dyrektor teatrów zwraca szczególną uwagę na zakorzenienie i wagę tego, co lokalne. Tak rozumiany teatr ma być sąsiadem swojego widza, przestrzenią, w której porusza się ważne dla danego miejsca i zamieszkujących go ludzi problemy (np. „Testament Teodora Sixta”, „Żyd”, „Bitwa o Nangar Khel” czy „Miłość w Koenigshutte” w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej oraz „Himalaje”, „Morfina”, „Pod presją”, „Czarny ogród”, „Wujek.81. Czarna ballada”, „Spójrz na mnie” czy „Pokora” w Teatrze Śląskim w Katowicach). Tworzy teatr upominający się – zarówno o swoich bohaterów, jak i o zaangażowanie widza. Interesują go postacie i historie dotychczas marginalizowane. Przygląda się im z różnych stron, szukając mechanizmów wykluczenia i stereotypizacji, a także oddając głos tym, których go pozbawiono. Zrealizował m.in. „Miłość Fedry” S. Kane, „Niezidentyfikowane szczątki ludzkie” B. Frasera, „Żyda” A. Pałygi, „Piątą stronę świata” K. Kutza, „Sztukę mięsa” W. Murek, „Dracha”, „Pokorę” i „Byka” Sz. Twardocha, „Krzyk według J. Kaczmarskiego”, „Nikaj” Z. Rokity, „Jentl” I. Singera. Spektakl „Empuzjon” O. Tokarczuk w jego reżyserii został zrealizowany w koprodukcji trzech instytucji – Teatru Śląskiego im. St. Wyspiańskiego w Katowicach, Teatru Studio w Warszawie i Instytutu im. J. Grotowskiego we Wrocławiu. Wśród realizatorów spektaklu znalazł się także JM Rektor UŚ prof. Ryszard Koziołek, który pełnił funkcję konsultanta literackiego. Jego najnowszy spektakl „Korfanty. Rebelia!” to punkowa opowieść o najważniejszej postaci w historii Górnego Śląska. Muzykę do tego spektaklu udostępnił szwedzki zespół
We wszystkich przenoszonych na scenę opowieściach, zarówno tych współczesnych, jak i klasycznych, chce zwrócić uwagę widzów na to, co z pozoru najprostsze i błahe. Zamiast wielkich narracji interesuje go ludzka zwyczajność, w której poszukuje najważniejszych wartości. Widać to szczególnie w jego spektaklach poświęconych Śląskowi i Ślązakom („Cholonek”, „Piąta strona świata”, „Western”, „Wujek.81. Czarna ballada”, „Drach”, „Pokora”, „Nikaj”) podnoszących tematykę śląskiej mitologii, tożsamości i historii, docenianych za mówienie o uniwersalnych problemach językiem codzienności i lokalności, zrozumiałym dla każdego widza.
Realizował spektakle na kilkunastu scenach w kraju (m.in. Teatr im. H. Modrzejewskiej w Legnicy, Teatr Ludowy w Krakowie, Teatr Rozrywki w Chorzowie, Opera Śląska w Bytomiu, Teatr Zagłębia w Sosnowcu czy Teatr Żydowski w Warszawie). Poetyka jego teatru jest czytelna także poza granicami kraju – kilkakrotnie reżyserował sztuki na scenach Teatro Astra i Fondazione Teatro Piemonte Europa w Turynie, współtworzył także nagradzany polsko-czesko-słowacko-węgierski spektakl „Intercity”, który miał swoją premierę w Pradze. Chętnie współpracuje z debiutującymi dramatopisarzami – jako pierwszy realizował na scenie teksty Artura Pałygi („Testament Teodora Sixta”), Weroniki Murek („Sztuka mięsa”) i Zbigniewa Rokity („Nikaj”).
Jego twórczość była wielokrotnie doceniana zarówno lokalnie, jak i w skali ogólnopolskiej. Jest laureatem m.in. Specjalnej Złotej Maski za kreatywność i wszechstronność umiejętności adaptatorskich, aktorskich i reżyserskich, trzech Złotych Masek za najlepsze spektakle oraz Złotej Maski za reżyserię. Jego spektakle były laureatami międzynarodowych festiwali: Teatrów Moraw i Śląska, Sąsiedzi oraz Zderzenie. „Piąta strona świata” zdobyła nagrodę za najlepsze przedstawienie XIX edycji Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, zaś „Żyd” zwyciężył na festiwalu R@Port. Na XIV Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” – Sopot 2014 uhonorowano go nagrodami za reżyserię telewizyjnej wersji „Piątej strony świata” oraz za adaptację powieści Kazimierza Kutza.
Decyzją czytelników „Gazety Wyborczej” w grudniu 2013 r. został uhonorowany Cegłą z Gazety – Nagrodą im. Janoscha, a w 2019 roku Nagrodą im. Wojciecha Korfantego, przyznawaną przez Związek Górnośląski wybitnym postaciom i instytucjom zasłużonym dla Górnego Śląska. W 2021 roku otrzymał Nagrodą im. Zygmunta Hübnera „Człowiek Teatru”.
W 2022 roku w Warszawie miał prapremierę monodram Roberta Talarczyka „Byk” autorstwa Szczepana Twardocha (współreżyserowany przez obu artystów). Przedstawienie jest produkcją Teatru STUDIO w koprodukcji z Fundacją Teatru Śląskiego „Wyspiański”, Teatrem Łaźnia Nowa w Krakowie, Instytutem im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu i w partnerstwie z Teatrem Korez.
Robert Talarczyk jest także dyrektorem Międzynarodowego Festiwalu „Open The Door” dedykowanego wykluczonym – w 2024 roku zorganizowana była jego siódma edycja.
Foto: Artur Wacławek